«Δείξε το τραύμα σου: Ασθένεια και ανάπηρο σώμα στην τέχνη στον δημόσιο χώρο: Joseph Beuys, Marc Quinn και ένα αντι-μνημείο για το Aids»
(Ε. Αλεξάκη, δρ. Ιστορίας της τέχνης)
Χρειαζόμαστε τέχνη στο δημόσιο χώρο και μνημεία για την ασθένεια, το άρρωστο ή το ανάπηρο σώμα, και το κοινωνικό τραύμα; Τα μνημεία, ως είδος τέχνης στον δημόσιο χώρο και ως
έκφραση πολιτικών μνήμης έχουν προβληματικό παρελθόν. Έχουν συνδεθεί με την κανονικότητα, τον κατεστημένο λόγο και το κυρίαρχο αφήγημα. Πραγματεύονται, συνήθως, εξιδανικευτικά το παρελθόν, αναπαριστούν τον ηρωισμό, τις μεγάλες στιγμές, τις νίκες ή τις «αναγκαίες» θυσίες. Κατά κανόνα εκφράσεις της ηγεμονικής ιστορικής μνήμης, μνημονεύουν, συχνά, και αμφιλεγόμενα ιστορικά πρόσωπα. Κατά κανόνα, σε υψηλό βάθρο τοποθετημένα, με το υπερβολικό, πολύ συχνά άκομψο και πομπώδες ύφος τους επιβάλλονται με το μέγεθός τους στον χώρο και στον θεατή και του υπενθυμίζουν τι και κυρίως πώς, ποια πτυχή και εκδοχή του αξιομνημόνευτου παρελθόντος να θυμηθεί. Η «μνημειακότητα» και το «μνημειώδες» (monumental) των μνημείων, όπως έχει γράψει χαρακτηριστικά ο Andreas Huyssen, τα καθιστά αισθητικά, πολιτικά, κοινωνικά, ηθικά και ψυχαναλυτικά «ύποπτα». Θα λέγαμε όμως το ίδιο και για τα μνημεία (και αντι-μνημεία) που αναφέρονται στην ασθένεια και στην αναπηρία; Πόσο βλέπουμε στο δημόσιο χώρο -πόσο ορατό ήταν τουλάχιστον στην προ-Covid 19 εποχή- το άρρωστο, το πάσχον ή το ανάπηρο σώμα; Με δεδομένο ότι το πώς αντιλαμβανόμαστε την ασθένεια και την ανημποριά του σώματος είναι ιδεολογικά, πολιτισμικά και πολιτικά προσδιορισμένο, θα εξετάσουμε τι ρόλο παίζει η καλλιτεχνική πραγμάτευση της αρρώστιας στη δημόσια σφαίρα. Μπορεί να συνεισφέρει στην κατεύθυνση κοινωνιών πιο ανεκτικών και συμπεριληπτικών; Τι θα μπορούσαν να μας πουν αυτά τα έργα για τη μεταβαλλόμενη σχέση της ιατρικής με την κοινωνία; Ποιος
κάνει τέχνη για την αρρώστια και για ποιον; Στην ανακοίνωση θα διερευνηθούν «μνημειώδεις» και αντι-μνημειακές καλλιτεχνικές προτάσεις για μια δημόσια διαχείριση του κοινωνικού τραύματος, της αναπηρίας και της ασθένειας μέσα από το εικαστικό περιβάλλον του Joseph Beuys Δείξε το τραύμα σου, που αρχικά παρουσιάστηκε σε δρόμο του Μονάχου το 1975, το μνημειακών διαστάσεων γλυπτό Alison Lapper Pregnant του βρετανού γλύπτη Marc Quin που δέσποζε στην πλατεία Τραφάλγκαρ του Λονδίνου (Fourth Plinth Project, Trafalgar Square) από τον Σεπτέμβριο του 2005 έως τον Οκτώβριο του 2007 καθώς και το πρότζεκτ μνήμης για τα θύματα του Aids “Namen und Steine” που ξεκίνησε το 1992 στο πλαίσιο της documenta στο Κάσσελ της Γερμανίας και έκτοτε, ως συμμετοχικό πρότζεκτ, διεκδικεί ορατότητα για τα θύματα και τους επιζώντες του Aids σε διάφορες γερμανικές και ευρωπαϊκές πόλεις.
Η Ευγενία Αλεξάκη είναι ιστορικός τέχνης, απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1990) και διδάκτωρ του πανεπιστημίου Freie Universität του Βερολίνου (1996). Ως υπότροφος του Ιδρύματος Fulbright (Fulbright Art Scholar, Columbia University, New York 2012) διεξήγαγε έρευνα σε ζητήματα κριτικού οπτικού εγγραμματισμού. Έχει διδάξει σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά τμήματα στα Πανεπιστήμια Αιγαίου, Ιωαννίνων, Πατρών, στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. η τρέχουσα έρευνά της επικεντρώνεται στο ρόλο της τέχνης στη διεργασία του επώδυνου και τραυματικού ιστορικού παρελθόντος, στα μνημεία για τις ιστορίες των «άλλων» και στην έννοια του αντι-μνημείου καθώς και στις διασταυρώσεις τέχνης και δικαιοσύνης.